Ամփոփիչ աշխատանք

1. Ի՞նպես է առաջանում կայծակը:Ի՞նչ է որոտը:

Կայծակը առաջանում է էլեկտրական պարպումից։ Որոտը այն ձայնն է, որը հետևում է կայծակին։

1. Ի՞նչ է շանթարգելը, և ինպե՞ս է այն շինությունները պաշտպանում կայծակի հարվածից:

Այն մի մետաղյա ձող է, որը ամրացվում է շենքի վրա։ Կայծակը խփում է շանթարգելին և պարպվում գետնի մեջ։ Այսպիսով այդ էլեկտրական ուժեղ լիցքը շենքին հարվածելու կամ հրդեհ առաջացնելու փոխարեն մտնում է գետնի մեջ։

1. Կայծակի ժամանակ ինչպե՞ս պետք է վարվեք,եթե հայտվել եք բաց տարածքում:

Պետք է հեռու մնալ երկնասլաց առարկաներից, մետաղյա շինություններից, միայնակ ծառերից, խոտի դեզերից և ժայռերից:

1. Ո՞ր մարմին է կոչվում հաստատուն մագնիս:

Հաստատուն մագնիս կոչվում են այն մարմինները, որոնք երկար ժամանակ պահպանում են իրենց մագնիսական հատկությունները:

1. Մագնիսի ո՞ր մասերն են անվանում բևեռներ:

Բևեռ անվանում են մագնիսի այն մասերը, որտեղ մագնիսական ազդեցությունն ավելի ուժեղ է:

1. Ի՞նչ է կողմնացույցը, և ինչո՞վ է պայմանավորված նրա աշխատանքը:

Կողմնացույցը սարք է, որը ցույց է տալիս բևեռները: Կողմնացույցի աշխատանքը պայմանավորված է նրանով, որ Երկիրը նույնպես մագնիս է և ունի բևեռներ (հարավային և հյուսիսային):

1. Ձեզ հայտնի ո՞ր բնագավառներում են օգտագործվում մագնիսները:

Մագնիսների օգտագործման բնագավառը բավականին շատ է:

1. . Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:

Մի թափանցիկ միջավայրից մյուսի մեջ անցնելու
ժամանակ լույսը բեկվում է. անկման կետում լույսի
ճառագայթը փոխում է իր ուղղությունը։ Օրինակ, երբ
լույսի ճառագայթը օդից անցնում է ջրի մեջ, ջրի մակերևույթի վրա՝ անկման կետում, փոխում է իր ուղղությունը բեկում է:

Տարբերությունը այն է, որ լույսի բեկում ցույց է տալիս կոտրած իր իսկ, լույսի անդրադարձումը:

1. Ի՞նչ է ոսպնյակը:

Ոսպնյակ է կոչվում թափանցիկ, ապակե մարմին, որը երկու կողմից սահմանափակված է գնդային մակերևույթներով:

1. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:

Fկետը, որում, ոսպնյակում բեկվելուց հետո, հավաքվում են գլխավոր օպտիկական առանցքին զուգահեռ ճառագայթները, եթե ոսպնյակը հավաքող է, կամ ճառագայթների մտովի շարունակությունները, եթե ոսպնյակը ցրող է, կոչվում է ոսպնյակի գլխավոր կիզակետ:

1. Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։

Լույսի ճառագայթը ուղղագիծ է տարածվում միայն համասեռ միջավայրում։ Այն, հասնելով երկու տարբեր միջավայրերի բաժանման սահմանին, փոխում է իր տարածման ուղղությունը՝ ամբողջությամբ կամ մասամբ մնալով նույն միջավայրում։

1. Նշի՛ր հայելիների տեսակները:

Հայելիները լինում են հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր :

1. Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։

Անդրադարձող ճառագայթի և մակերևույթին տարված ուղղահայացի միջև կազմված անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն:

1. Ո՞րքան է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը։

Նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը 25 սանտիմետր է։

1. Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը։

Աչքի բիբը , կախված լուսավորությունից, փոխում է իր չափերը և կարգավորում աչքի մեջ ընկնող լույսի քանակը։ Որևէ մարմնից եկող և աչքի մեջ ընկնող լույսը նախ բեկվում է եղջերաթաղանթի վրա, ապա ակնաբյուրեղում և ապակենման մարմնում։ Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է դիտվող առարկայի իրական, փոքրացված, շրջված պատկերը։ Տեսողական նյարդի օգնությամբ այդ պատկերը հաղորդվում է գլխուղեղին, և մարդու մոտ առաջանում է տեսողական զգացողություն։

Եղջերաթաղանթ

Ցանցաթաղանթ

Բիբ

Ծիածանաթաղանթ

Ակնաբյուրեղ

Ակնապատյան

Տեսողական նյարդ

Ապակենման մրմին

Բնագիտություն

1. Ի՞նչ է էլեկտրական հոսանք:

Հաղորդիչներով լիցքավորված մասնիկների ուղղորդված շարժումը, որի արդյունքում տեղի է ունենում լիցքի տեղափոխություն, կոչվում է էլեկտրական հոսանք:

1. Ո՞ր նյութերն են էլեկտրականության հաղորդիչները:

մետաղները, գրաֆիտը, մարդու և կենդանիների մարմինները, խոնավ հողը և այլն։

1. Ի՞նպես է առաջանում կայծակը:Ի՞նչ է որոտը:

Երբ լիցքերի քանակությունը բավականաչափ մեծանում է, ամպից որոշ էլեկտրոններ օդով հասնում են Երկիր՝ ստեղծելով անցուղի մնացած լիցքավորված մասնիկների համար․ առաջանում է կայծակ։ 

Օդի արագ ընդարձակման հետևանքով առաջանում է նաև հարվածային ալիք, և մենք լսում ենք որոտը:

1. Ի՞նչ է շանթարգելը, և ինպե՞ս է այն շինությունները պաշտպանում կայծակի հարվածից:

Շանթարգելը մետաղյա ձող է, որն ամրացվում է շինության պատի երկայնքով։ Ձողի վերին սրածայր մասը  պաշտպանվող շենքից բարձր է՝ ստորին մասը հողակցված

1. Կայծակի ժամանակ ինչպե՞ս պետք է վարվեք,եթե հայտվել եք բաց տարածքում:

Պախկվել շենքի ներսում, ավտոմեքնայում պարտադիր դուռը փակ, խիտ ծառերով անտառներում բայց չհենվել ծառերի վրա։

Բնագիտություն

1. Ո՞ր մարմին է կոչվում հաստատուն մագնիս:

Մագնիսները, էլեկտրականացած մարմինների նման կարող են փոխազդել։ Դրանք փոխազդում են իրենց շուրջ գոյություն ունեցող մագնիսական դաշտերի միջոցով։ 

1. Մագնիսի ո՞ր մասերն են անվանում բևեռներ:

Մագնիսի այն մասերը, որտեղ մագնիսական ազդեցությունն առավել ուժեղ է, անվանում են մագնիսական բևեռներ։

1. Ի՞նչ է կողմնացույցը, և ինչո՞վ է պայմանավորված նրա աշխատանքը:

Կողմնացույցի աշխատանքը պայմանավորված է մագնիսական դաշտով

1. Ձեզ հայտնի ո՞ր բնագավառներում են օգտագործվում մագնիսները:

Էլեկտրական,կենցաղային

1. Ե՞րբ է լույսը բեկվում: Ինչո՞վ է լույսի բեկումը տարբերվում անդրադարձումից:

Լույսի ճառագայթի ուղղության փոփոխությունը մի միջավայրից մյուսին անցնելիս, կոչվում է լույսի բեկում:

2. Ի՞նչ է ոսպնյակը:

Գնդային մակերևույթներով սահմանափակված ապակենման մարմինները կոչվում են ոսպնյակներ:

3. Ո՞ր կետն է կոչվում ոսպնյակի կիզակետ:

Ցրող ոսպնյակի վրա ընկնող զուգահեռ ճառագայթները դրանից դուրս են գալիս ցրված: Մի կետում հավաքվում են նրանց շարունակությունները: Այդ կետը կոչվում է ոսպնյակի կեղծ կիզակետ:

4.Ի՞նչ օրենքով է կատարվում լույսի անդրադարձումը։

Հայելիները լույսն անդրադարձնում են որոշակի օրենքով, որը կոչվում է անդրադարձման օրենք։

5.Նշի՛ր հայելիների տեսակները

հարթ, ուռուցիկ և գոգավոր

6.Ո՞ր անկյուն է կոչվում անդրադարձման անկյուն։

Անդրադարձած ճառագայթի և հայելու մակերևույթին տարված ուղղահայացի կազմած անկյունը կոչվում է անդրադարձման անկյուն:

Առաչադրանքներ

Ե՞րբ են մարմինները համարվում էլեկտրականացված:

Եթե շփելիս մարմինը ձեռք է բերում այլ առարկաները ձգելու հատկություն, ապա ասում են, որ մարմինն էլեկտրականացել է կամ ձեռք է բերել լիցք:

Ո՞ր էլեկտրական լիցքերն են անվանում դրական , և որո՞նք ՝ բացասական :

պրոտոններ-դրական նեյտրոններ-բացասական

Առաչադրանքներ

1. Ո՞րն է Երկրի վրա ջերմային էներգիայի գլխավոր աղբյուրը.

Արևը

1. Ի՞նչ վառելանյութեր են ձեզ հայտնի: 

փայտը, տորֆը, քարածուխը, նավթը, բենզինը, մազութը, բնական գազը

Առաչադրանքներ

1. Ի՞նչ ջերմային երևույթներ գիտեք:

Հալում և պնդացում

1. Ո՞ր երևույթներն են կոչվում հալում և պնդացում:

Նյութի անցումը պինդ վիճակից հեղուկ վիճակի կոչվում է հալում:
 Հալման հակառակ երևույթը, երբ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակի, կոչվում է պնդացում:

1. Ո՞ր մեծությունն է կոչվում եռման ջերմաստիճան :

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում հեղուկը եռում է, կոչվում է եռման ջերմաստիճան: Այն կախված է մթնոլորտային ճնշումից:

1. Ո՞ր եչրույթներն են կոչվում գոլորշացում և խտացում:

Նյութի անցումը հեղուկ վիճակից գազային վիճակի կոչվում է գոլորշացում: Հակառակ երևույթը, երբ նյութը գազային վիճակից անցնում է հեղուկ վիճակի, կոչվում է խտացում:

Ամփոփիչ աշխատանք

1. Ո՞ր ուժն է կոչվում առանձգականության ուժ:

Առանձինությունների ուժը կոչվում է առանձնահատկություն:

1. Ե՞րբ են առաջանում մարմինների ձևափոխություն:

Մարմինների ձևափոխության առաջադրանքային պրոցեսների միավորը կոչվում է նյութական չափման միավոր:

1. Ուժի չափման միավորը ի՞նչպես է կոչվում:

Ուժը նշանակում է կենտրոնական և հարակից ուժերի համարը:

1. Ի՞նչ տառով են նշանակում ուժը:

Մեխանիկական աշխատանքը կատարվում է մեքենայի ու ավտոմատացված մեքենաների միջև առաջադրանքային հարթակներում:

1. Ո՞ր դեպքում է կատարվում մեխանիկական աշխատանք:

Մեխանիկական աշխատանքի մեծությունը կախված է հարմարավետության և գիտական գործընթացներից:

1. Ինչի՞ց է կախված մեխանիկական աշխատանքի մեծությունը:

Էներգիայի տեսակները կարող են լինել մեխանիկական, էլեկտրական, ֆիզիկական, քիմիական, բիոլոգիական, աստղագիտական, տեխնոլոգիական, նույնականացումների և այլ տեսակներով:

1. Էներգիայի ի՞նչ տեսակներ են ձեզ հայտնի:

Ատոմային միջուկային էներգիան բազմազան առանձնահատկություն է, որը բնակարաններում է ազդարարվում ատոմների միջուկային հեղուկների միջև:

1. Ի՞նչպես են կենդաները և բույսերը ստանում օրգանական նյութեր:

Անհրաժեշտ էներգիան կարող է կենդանի օրգանիզմներին համարվում լինել կենտրոնական նյութերի արտահայտությունը:

1. Ո՞ր էներգիան է կոչվում ճառագայթային:

Կա ջերմափոխանակության տեսակ, որի դեպքում էներգիան մի տեղից մյուսը փոխանցվում է՝ շնորհիվ նյութի շերտերի անհավասարաչափ տաքացման, իրականանում է միայն հեղուկներում և գազերում, էներգիան մի տեղից մյուսը փոխանցվում է նյութի տեղաշարժի հետևանքով: Ջերմահաղորդականության այդ տեսակը այսպես կոչված կոնվեկցիան է (հունարեն «կոնվեկտիո»՝ հասցնել, մատուցել բառից):

1. Էլեկտրական էներգիայի ի՞նչ փոխակերպումներ են ձեզ հայտնի:

Էլեկտրական էներգիան ստացվում է թափվող ջրի մեխանիկական էներգիայի շնորհիվ:

1. Ի՞նչ գիտեք ատոմային <միջուկային>էներգիայի մասին:

Ինձ հայտնի է, որ ատոմային էնեգիայից ատոմակայանի օգնությամբ կարել է ստանալ էլեկտրական էներգիա։

1. Ի՞նչ էներգիա է անհրաժեշտ կենդանի օրգանիզմներին:

Ամփոփիչ գրավոր աշխատանք

1. Հողի ու ջրի ,թռչունների ու ձկների ,վայրի գազանների պահպանման համար ի՞նչ միջոցներ են ձեռնարկվում:

Մարդը ստեղծում է անտառներ, կանաչ պուրակներ և արգելոցներ։

1. Որո՞նք են թթվային անձրևների առաջացման պատճառները,և ի՞նչ հետևանքներ կարող են դրանք ունենալ:

Ծծմբի և ազոտի օքսիդների պատճառով առաջանում են «թթվային անձրևները»: Ավտոմեքենաների, ինքնաթիռների, հրթիռների շարժիչներում բենզինի և այլ նավթանյութերի թերայրման հետևանքով մթնոլորտ են արտանետվում մեծ քանակությամբ թունավոր գազեր՝ ածխածնի օքսիդներ` CO, CO2, ծծմբի օքսիդներ` SO2, SO3, ազոտի օքսիդներ` NO, NO2։   
Դրանք կարող են տարածվել մեծ հեռավորությունների վրա և տեղալ այլ երկրներում:
Թթվային անձրևները մեծ վնաս են հասցնում կենդանի և անկենդան բնությանը, շինություններին:
«Թթվային անձրևներին» ծանոթ է Ալավերդու բնակչությունը:

1. Ինչու՞ չի կարելի այրել կենցաղային աղբը:

Աղբի այրումից առաջանում են շատ թունավոր նյութեր, այն չի կարելի այրել։ Կենդանի օրգանիզմերի համար խիստ վտանգավոր են բույսերի վնասատուների դեմ պայքարելու նպատակով օգտագործվող թունավոր նյութերը՝ թունաքիմիկատները։ Դրանք, ինչպես նաև պարարտանյութերը չարաշահելու դեպքում թունավոր նյութերը մրգերի, բանջարեղենի հետ կարող են անցնել օրգանիզմ և աստիճանաբար կուտակվելով՝ տարբեր հիվանդությունների պատճառ դառնալ։

1. Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը:

Եթե ուշադիր նայենք մեր շուրջը, ապա կնկատենք, որ որոշ մարմիններ գտնվում են դադարի վիճակում, օրինակ` սեղանը, որի մոտ նստած եք, կամ պահարանը, պատից կախված նկարը և այլն:

1. Ի՞նչի նկատմամբ է շարժվում գետում լողացող ձուկը:

Ափի։

1. Ի՞նչով է իրարից տարբերվում շարժումները:

Մարդիկ և մեքենաները շարժվում են իսկ ձկները լողում են ջրի մեջ երկնքում թռչում են թռչունները։ Արագ դանդաղ կամ անհավասար։

1. Ի՞նչ է ցույց տալիս արագությունը:Ի՞նչ միավորներով է այն չափվում:

Արագությունը ցուց է տալիս, թե տվյալ մարմինը ինչ ժամանակում որքան ճանապարհ է անցնում:

1. Ե՞րբ են մարմինները փոխում իրենց շարժման արագությունը:

Կարող ենք եզրակացնել, որ մարմնի արագությունը փոխվում է միայն այն դեպքում, երբ նրա վրա ազդում են ուրիշ մարմիններ:

1. Ի՞նչ տառով են նշանակում ուժը:

ՈՒժը նշանակում են F տառով։

1. Ո՞ր ուժն է կոչվում առանձգականության ուժ:

Հայտնի է, որ մարմինները փոխազդեցության հետևանքով փոխում են իրենց արագությունները:

1. Ե՞րբ են առաջանում մարմինների ձևափոխություն:

Այլ մարմինների ազդեցության շնորհիվ կարող են փոխվել ոչ միայն տվյալ մարմնի արագությունը, այլև` ձևն ու չափերը: Մարմինը կարող է սեղմվել, ձգվել, ծռվել, ոլորվել:

1. Ուժի չափման միավորը ի՞նչպես է կոչվում:

Ուժ բառը լայնորեն օգտագործվում է առօրյայում՝ տարբեր իրավիճակներ գնահատելու համար: Ֆիզիկայում ուժ հասկացությունը խիստ որոշակի է:

1. Ի՞նչ է մարմնի կշիռը:

Այն ուժը, որով մարմինը Երկրի ձգողության հետևանքով ազդում է անշարժ հորիզոնական հենարանի կամ ուղղաձիգ կախոցի վրա, կոչվում է մարմնի կշիռ։

1. Ո՞ր երևույթն են անվանում տիեզերական ձգողությունը:

Մենք անընդհատ և ամենուր տեսնում ենք, որ մարդիկ, առարկաները, կենդանիները, գետերի, լճերի, ծովերի և օվկիանոսների ջրերը Երկրի մակերևույթին են։

1. Ո՞ր ուժն է կոչվում ծանրության ուժ:

Այն ուժը, որով Երկիրը դեպի իրեն է ձգում որևէ մարմին, կոչվում է ծանրության ուժ:

Մարս մոլորակ

Մարս կամ Հրատ (լատիներեն՝ Mars), Արեգակնային համակարգի Արեգակից հեռավորությամբ չորրորդ և չափերով յոթերորդ մոլորակն է։ Մոլորակի զանգվածը կազմում է Երկրի զանգվածի 10,7 %-ը։ Իր Մարս անունը ստացել է հռոմեական պատերազմի աստված Մարսի պատվին, հունական դիցաբանությունում՝ Արես։ Երբեմն Մարսը անվանում են «կարմիր մոլորակ» մակերևույթի կարմրավուն երանգի պատճառով, որը ստացվում է երկաթի օքսիդի պատճառով։

Մարսը երկրային խմբի մոլորակ է նոսր մթնոլորտով (մթնոլորտային ճնշումը մակերևույթի մոտ 160 անգամ փոքր է երկրայինից)։ Մարսի մակերևույթային ռելիեֆի առանձնահատկություններից են հարվածային խառնարանները, ինչպես նաև հրաբուխները, հովիտները, անապատները և բևեռային սառցե գլխարկները։

Մարսը ունի երկու բնական արբանյակ՝ Ֆոբոսը և Դեյմոսը (հին հունարենից թագմանաբար – «վախ» և «սարսափ» – Արեսի երկու որդիների անունները, որոնք ուղեկցում էին նրան մարտի ժամանակ), որոնք համեմատաբար փոքր են (Ֆոբոսը – 26×21 կմ, Դեյմոսը – 13 կմ կտրվածքում) և ունեն անկանոն ձև։

Սկսած 1960 թվականին Մարսի անմիջական ուսումնասիրություններով զբաղվել են ԽՍՀՄ («Մարս» և «Ֆոբոս» ծրագրեր), ԵՏԳ և ԱՄՆ («Մարիներ», «Վիկինգ», «Մարս Գլոբալ Սրվեյեր» և այլ ծրագրեր) ավտոմատ կայաններով։